داستان عید نوروز باستانی: جشنی به قدمت تاریخ
نوروز، جشنی که با آغاز بهار، نویدبخش زندگی دوباره و تجدید حیات است، نه تنها در ایران بلکه در گستره وسیعی از آسیای میانه، قفقاز و شبه قاره هند گرامی داشته می‌شود. این جشن باستانی، ریشه در اعماق تاریخ و فرهنگ این سرزمین دارد و روایت‌های گوناگونی درباره پیدایش و فلسفه آن نقل شده است. در این مقاله، به بررسی داستان عید نوروز باستانی و ریشه‌های تاریخی و اساطیری آن می‌پردازیم.
نوروز در اساطیر ایرانی: از جمشید تا کاوه آهنگر
نوروز در اساطیر ایرانی، پیوندی ناگسستنی با پادشاهان و پهلوانان اسطوره‌ای دارد. یکی از مشهورترین روایت‌ها، نسبت دادن بنیان‌گذاری نوروز به جمشید، پادشاه افسانه‌ای ایران است. در شاهنامه فردوسی، جمشید به عنوان پادشاهی دادگر و فرهمند توصیف شده که در دوران حکومتش، بیماری، پیری و مرگ از میان رفتند. روزی، جمشید بر تختی زرین نشست و آن را به آسمان برد. با رسیدن نور خورشید به تخت، جهان روشن شد و این روز به عنوان نوروز، یعنی روز نو، جشن گرفته شد. این روایت، نوروز را نمادی از تجدید حیات، روشنایی و پیروزی بر تاریکی معرفی می‌کند. علاوه بر جمشید، در برخی روایات، نوروز به کاوه آهنگر نیز نسبت داده می‌شود. کاوه، آهنگری ساده بود که در برابر ظلم و ستم ضحاک ماردوش قیام کرد و با برانداختن او، آزادی را به مردم ایران هدیه داد. پیروزی کاوه بر ضحاک نیز به عنوان نمادی از پیروزی خیر بر شر و روشنایی بر تاریکی، در جشن نوروز گرامی داشته می‌شود.
نوروز در دوره هخامنشیان: جشنی با شکوه در تخت جمشید
نوروز در دوره هخامنشیان، به عنوان یکی از مهم‌ترین جشن‌های ملی ایران، با شکوه و جلال خاصی برگزار می‌شد. در تخت جمشید، پایتخت باشکوه هخامنشیان، مراسم ویژه‌ای برای استقبال از نوروز برپا می‌شد. نمایندگان ملل مختلف که تحت سلطه هخامنشیان بودند، با هدایایی گرانبها به حضور شاهنشاه می‌رسیدند و نوروز را تبریک می‌گفتند. در این دوره، نوروز تنها یک جشن نبود، بلکه فرصتی برای نمایش اقتدار و شکوه امپراتوری هخامنشیان نیز به شمار می‌رفت. هدایای ارائه شده به شاه، نشان‌دهنده ثروت و گستردگی امپراتوری بود و حضور نمایندگان ملل مختلف، بیانگر تسلط هخامنشیان بر سرزمین‌های پهناور.
آیین‌های نوروزی: از خانه‌تکانی تا سیزده‌به‌در
نوروز، جشنی پر از آیین‌ها و رسوم گوناگون است که هر کدام، معنا و فلسفه‌ای خاص خود را دارند. خانه‌تکانی، یکی از مهم‌ترین آیین‌های نوروزی است که به معنای زدودن گرد و غبار از خانه و آماده شدن برای استقبال از سال نو است. این آیین، نه تنها به نظافت خانه محدود نمی‌شود، بلکه به پاکسازی ذهن و روح نیز اشاره دارد. تهیه سفره هفت‌سین، یکی دیگر از رسوم نوروزی است که با قرار دادن هفت عنصر نمادین که با حرف "سین" آغاز می‌شوند، انجام می‌شود. هر یک از این عناصر، نمادی از آرزوها و امیدهای سال نو هستند. سبزه، نماد رویش و سرسبزی؛ سیب، نماد سلامتی و زیبایی؛ سمنو، نماد برکت و فراوانی؛ سیر، نماد تندرستی و دوری از بیماری؛ سرکه، نماد صبر و تحمل؛ سنجد، نماد عشق و دلدادگی؛ و سماق، نماد طلوع خورشید و پیروزی بر تاریکی، اجزای اصلی سفره هفت‌سین را تشکیل می‌دهند. علاوه بر این، دید و بازدید اقوام و آشنایان، دادن عیدی به کودکان، پختن غذاهای مخصوص نوروزی مانند سبزی پلو با ماهی و کوکو سبزی، و در نهایت، سیزده‌به‌در که در روز سیزدهم فروردین برگزار می‌شود، از دیگر آیین‌های نوروزی هستند که هر کدام، به نوعی با مفهوم تجدید حیات و نو شدن در ارتباط هستند.
نوروز، جشنی فراتر از زمان و مکان
نوروز، جشنی باستانی است که با وجود گذشت قرن‌ها، همچنان در قلب و جان ایرانیان و بسیاری از مردم منطقه، زنده و پویا باقی مانده است. این جشن، نه تنها نمادی از آغاز بهار و تجدید حیات است، بلکه فرصتی برای تجدید دیدار با عزیزان، زدودن کینه‌ها و کدورت‌ها، و نو کردن پیمان دوستی و محبت است. نوروز، جشنی است که فراتر از زمان و مکان، پیام‌آور صلح، دوستی و امید به آینده‌ای روشن‌تر است.